cerkak.

JERIT BUBAR MAHGRIB

Dening: J.F.X. Hoery

Sidane sing diarep-arep teka tenan sawise mahgrib. Mulihe iki sengaja ora nggawa perlengkapan apa-apa, kajaba glathi kang tansah sumlempit ing bangkekane. Ajaa ketemu bakul tanggane sing kandha yen dheweke diarep-arep supaya bali amarga Emboke lara nemen ngono, dheweke ora ngarah gelem bali. Ya liwat bakul sing ngandhani iku, dheweke banjur meling yen bengi iku bakal mudhun, sawise nyerahake tugas-tugase lan aweh pituduh marang wakil lan mitra-mitrane.

“Jare lara nemen Mbok, kathik katon seger bae?” pitakone sawise mlebu ngomah lan nyumurupi yen Mboke ora apa-apa.

“Iya. Cucul-cucul lan ganti dhisik, Har.”

Sing dikandhani ora mangsuli. Klambi dril ijo sing wis luntur ijone, diuculi terus dicantholake ing saka. Dheweke terus menyang sumur, adus. Bubar adus mung nganggo clana lan sepatu. Ora lali glathine kang tansah sumlempit. Klambine isih cumanthel ing saka.

“Embokmu kangen banget, Har,” kandhane Bapake sawise padha lungguh ngadhep meja tengah omah mburi.

“Ngono kok jare Simbok lara nemen, tak Pak. Kamangka kahanan tambah gawat ngene. Tenaga lan pikiranku dibutuhake dening perjuangan kanggo mempertahanake kamardikan sing wis kita kumandhangake,” wangsulane Hardiyanto.

Lha yen ora ora takakal ngono, kowe tangeh lamun gelem mudhun. Karodene kowe ngerti yen kahanan sangsaya gawat ngono, apa isih arep tetep blusukan terus-terusan turut ngalas?

“Kersane Bapak?”

“Perjuanganmu bebasane timun mungsuh duren, Har. Apa landheping pring wuluh sing mung kairing bedhil-bedhil karaten iku kuwana nandhingi pasukan Landa sing gegamane sarwa lengkap lan modern? Iku dudu tandhinge, Har.”

“Pak, kanggone para pejuang ora bakal miris ngadhepi mungsuh senajan nggawa gegaman kang lengkap. Semangat lan tekad perjuangane putra-putra bangsa, bakal luwih ampuh katimbang katimbang mriyem-mriyem, mitraliyur sarta sawernane gegamane Landa.”

“Muspra, har...muspra! Landa bakal unggul jurite ing payudan iki.”

Hardiyanto meneng krungu omongane bapake sing mangkono panemu sing kaya ngono. Kamangka nalika dheweke pamit nggabung kanca-kancane mbentuk Laskar Tentara Pelajar ndhisik ora mangkono. Panjurung lan pandonga sing ditampa. Semono uga nalika dheweke tilik mulih telung sasi kepungkur. Nanging saiki, ya gene Bapake duwe panemu kaya mangkono? Pikirane dadi judheg. Wong loro isih padha meneng-menengan.

“Wis rampung kae lho! Nyang mburi mangan dhisik!” Kandhane mboke njedhul saka lawang pawon. Hardiyanto karo bapake ngadeg, terus memburi ngadhep meja mangan. Dhasare budhal mau durung klebon apa-apa, dikon mangan terus bae mlaku.

“Kok mbeleh pitik barang ta mbok?”

“Pancen nyawisi awakmu, sawise ndhek emben dikandhani yen kowe bengi iki arep teka. Bola-bali anggonku melingake, supaya kolwe tilik mulih.”

“Ngono kok kandhane jare sampeyan lara.”

“Yen ra ngono kowe mesthi emoh bali. Iku awakmu nganti kaya ngono wis ora mbok openi, betheke anggonmu katrem mburu kidang sing durung genah papan grumbule.”

“Mburu kidang sing durung genah papan grumbule?”

“Wis ah, mangan dhisik! Mengko omong-omonge, “ pamunggale Bapake.

“Lha iya, simbok iki lho wong jamane kaya ngene kok ya masak-masakak kaya ngene!” Kandane karo nyiduk sega.

“Iku rak kanugrahan ta Har! Waregana, aku ndak-nggawe kopi.”

Sing dikandhani terus mangan. Nanging pikirane terus ngrambyang, meruhi kahanane wong tuwane sing adoh banget bedane panguripane laro nalika dheweke bali telung sasi kepungkur. Saiki jamane saya angel, keamanan saya gawat lan ekonomi saya seret. Nanging sajake wong tuwane bisa urip kanthi ayem. Tentrem, lan kepenak. Kamangka mrana-mrana rakyat padha sesambat angele golek pangan. Kok wong tuwane bisa mangan sarana turah-turah paribasane, miturut kanan sing diadhepi iku. Banjur apa karepe mboke, kandha yen kabeh iku jare kanugrahan? Senajan lagi nengahi mangan enak, nanging rasane ora enak. Dheweke eling perjuangane, eling tugase mempertahanake kamardikan lan daerahe. Uga eling marang kanca-kancane sing ditinggal ing nggunung daerah gerilya, sing mesthine bengi iki nindakakeprentahe supaya nyusup menyang daerah pertahane mungsuh. Dheweke kesereten, bola-boli keselak. Kepeksa anggone mangan dirampungi.

“Wis Har, tinggal bae,” kandhane bapake. Wong loro banjur bali maneh menyang omah. Hardiyanto kaget, weruh cawisan ing meja.”

“Iku lho Har, wedange!” kandhane mboke.

“Mbok,...... Pak....! Iki susu lan roti saka ngendi? Jajan-jajan smene iki saka ngendi?” pitakone Hardiyanto karo isih ngadeg ing ngarep meja, sedhela nyawang isen-isen meja terus nyawang bapake lan mboke genti-genten.

“Mau rak wis dikandhakake mbokmu ta Har, yen kabeh iku kanugrahan, mulane kowe takkon mulih.”

“Kanugrahan? Kanugrahan saka ngendi pak?” Hardiyanto katon wiwit ora sabar.

“Sabar Har, Sabar. Mau aku rak wis kandha ta, yen sejatine perjuanganmu iku pindhane timun mungsuh duren.”

“Dadi bapak lan simbok saiki wis kena pangglembuke mungsuh?”

“Pikiren Har, aku wong tuwamu. Sawise dakrasakake seprana-seprene, banjur apa sing diarep-arep saka asile kamardikan? Coba pikiren, uripe dhewe wiwit jaman Jepang nganti ngancik jamane kamrdikan urip kaciingkrangan terus-terusan bae. Balik saiki, sawise Landa bali tekan kene maneh! Embokmu wis ora nate blanja. Susu, gula, beras, kopi, lan liyane wis meh telung sasi mlaki iki, terus dikirimi saka tuan van Hendrik.”

“Bapak!” pambengoke Hardiyanto karo nggebrak meja, krungu kandhane bapake. Atine tambah getem-getem maneh, bareng krungu jeneng van Hendrik sing ora liya Komandan Markas Landa ing kuthane. Saiki dheweke ngerti yen wong tuwane wis kena pangglembuke Landa, lan dheweke dikon mulih iki ora liya mesthi akale mungsuh.

Mulane har, kowe becik bali bae.” Mboke nrambul kandhane, trus bacute.

“Tuang Hendrik arep menehi kalungguhan yen kowe gelem nyelehake senjatamu. Kaya Daroji kancamu kae, saiki kepenak melu serdadu Landa. Lan sing kerep mrene diutus tuan Hendrik ngeterake barang-barang iku yang dheweke. Mula amrih slamete awake dhewe lan amrih kepenakae turuten.”

“Bangsat! Kurang ajar! Dadi Daroji sing dadi pengkhianat. Yen ngono dheweke sing mbocorake marang Landa, nganti penyerbuane kanca-kanca gagal, lan akhire dheweke dianggep ilangb dhisik? Saiki dheweke dadi gedibale Landa, lan ya dheweke sing bisa ngracuni wong tuwaku?” Kanepsone Hardiyanto ora bisa dibendung.

“Wis ta Har, turuten panjalukku!”

“Pak, jiwa ragaku wis dak tegakake kanggo tumbaling kamardikan.”

Dumadakan krungu swara sepatu pating ketheprok. Wong telu padha meneng, lan pandeng-pandengan. Swara sepatu keprungu saya cedhak lan sajak akeh. Hardiyanto sadar yen ing saroning bebaya. Trengginas dheweke nyaut klambine kang cumanthel ing saka, mencolot memburi terus nggeblas metu lawang pawon, nasak petenging wengi. Sing ditinggal mlayu ora bisa apa-apa, mung pating dlongop.

“Ora suwe pating jedhul serdadu Landa wis mlewbu njero omah nggawa cucuk laku Daroji.

“Endi anakmu Hardiyanto? Wis teka kaya janjimu dhek wingi?” pitakone pimpinan serdadu sing arep nyergap hardiyanto marang bapake Hardiyanto saran tembung sing kagok.

“Eh....uu....uu Durung te...teka Tuan,” jawabe bapake Hardiyanto glogap-glagep gupuh. Sing wadon ngewel saka wedine, cangkeme kaya disumpeli ora bisa kanggo omongan.

“Durung teka? Ah bohong. Iki cawisane sapa?”

“Bener Tuang, dheweke durung teka. Iki, ....iki....kanggo nyawisi dheweke yen mengko teka.”

“Kowe ngapusi ya!” pambengoke pimpinan serdadu Landa iku, karo ngarahake pucuke sangkur marang bapake Hardiyanto.

“Daroji, lan liyane coba golekana anjing Republik Hardiyanto, menawa isih ndhelik ana njeri kene!” daroji lan serdadu andahane wiwit tumandang ngubres ing njero omah iku. Nanging sing digoleki ora ketemu.

“Lawang pawon sing mburi menga, Tuan. Lan ing meja bubar ana wong mangan, piringe durung dikukuti. Nanging Hardiyanto ora ana,” kandhane salah sijine serdadu Landa totok.

“Ha....ha....ha..... kowe ngapusi ya!”

“Ora Tuan. Sing bar mangan aku dhewe lan bojoku mau saka sumur durung ditutup.”

“Bohong! Kokdelikake ana ngendi anjing republik iku?

“Be...” Durung nganti tutug omongane bapake Hardiyanto, dumadakan, Pyar!.... Sakabehing isen-isen meja ambyar disampluk popor.

“Kowe.....kowe anjing ngapusi aku ya? Iki sing mbok jaluk?” Prak,....brug!.... Bapake Hardiyanto ditarik terus ditampani sabetan popor, tiba gumebrug natap lawang terus ora obah. Sing wadon njerit nubruk sing lanang, Serdadu Landa wis ora maelu panjerite wong wadon sing blulungan jeir-jerit iku. Padha buyar metu lan ora suwe keprungu swara pating jedor saka panjebluge senjatane. Landa sing ngawut-ngawut peluru ing des kono. Swara jerit bubar mahgrib binarung panjebluging senjatane Landa.@

Panyebar Semangat, No. 33

Tanggal 16 Agustus 1975.

diambil dari “Blangkon” kumpulan Crita Cekak PSJB

Halaman 36 sampai 43